Τι είναι τα αρνητικά επιτόκια και γιατί τρομάζουν τους επενδυτές παγκοσμίως

 

Σε περίοδο μεγάλων αναταράξεων έχει εισέλθει η παγκόσμια οικονομία καθώς οι  κεντρικές τράπεζες επιχειρούν να σταθεροποιήσουν την κατάσταση αλλά δεν είναι ακόμα ορατό εάν η προσγείωση θα είναι ομαλή ή όχι.
Οι κεντρικές τράπεζες είναι δημόσιοι φορείς -ανεξάρτητοι από τις κυβερνήσεις- που έχουν το προνόμιο να «τυπώνουν χρήμα» και να ελέγχουν την οικονομία μιας χώρας μέσω της νομισματικής πολιτικής. Δηλαδή ελέγχουν την ποσότητα χρήματος και καθορίζουν τα επιτόκια με τα οποία δανείζουν τις εμπορικές τράπεζες και με τα οποία δέχονται καταθέσεις από αυτές.
Ο φόβος νέας διεθνούς ύφεσης, έχει οδηγήσει ορισμένες κεντρικές τράπεζες (της Ιαπωνίας, της Σουηδίας αλλά και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) να καθορίζουν αρνητικά επιτόκια σε μια προσπάθεια να υποστηρίξουν την οικονομική δραστηριότητα.

Διαβάστε εδώ: τα 7 πράγματα που πρέπει να ξέρετε για τον κίνδυνο νέου παγκοσμίου κράχ
 
Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, η λεγόμενη Fed, που είχε μηδενικά επιτόκια από το 2008, τα αύξησε τον Δεκέμβριο του 2015, εκτιμώντας τότε ότι η οικονομία είχε πάρει μπροστά για τα καλά και υπήρχε κίνδυνος πληθωρισμού. Στη συνέχεια αναθεώρησε την πολιτική της γιατί η κίνησή της προκάλεσε μεγάλη αβεβαιότητα και ξεπούλημα στα χρηματιστήρια, αλλά η ουσία είναι ότι η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύσσεται και βρίσκεται σε διαφορετική φάση από τις υπόλοιπες μεγάλες οικονομικές ζώνες που επιβραδύνονται.
Οι ΗΠΑ χρειάζονται αύξηση επιτοκίων, ενώ οι υπόλοιποι μείωση επιτοκίων, γεγονός που δημιουργεί μεγάλες ανισορροπίες και αναταράξεις.
Επιπλέον, πολλοί φοβούνται ότι το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο, ότι δηλαδή τα «εργαλεία» των κεντρικών τραπεζών δεν λειτουργούν πλέον και δεν μπορούν να αποτρέψουν τον κίνδυνο νέας ύφεσης.
Μετά την κρίση του 2008, οι κεντρικές τράπεζες, για να στηρίξουν την οικονομία και να την βγάλουν από την ύφεση, πλημμύρισαν την παγκόσμια αγορά με χρήμα, με δύο τρόπους:

• Προχωρώντας στην λεγόμενη «ποσοτική χαλάρωση», το λεγόμενο τύπωμα χρήματος. Δηλαδή αγοράζουν μαζικά ομόλογα από την αγορά, με αποτέλεσμα να διοχετεύουν ρευστότητα στην αγορά, κυρίως στις τράπεζες οι οποίες κατέχουν τα ομόλογα αυτά. To μεγαλύτερο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης είχε η Fed, η οποία από το Νοέμβριο του 2008 μέχρι τον Οκτώβριο του 2014 έριξε στην αγορά 4,5 τρισ. δολάρια. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πήρε τη σκυτάλη με το δικό της πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης το Μάρτιο του 2015, ενώ το ίδιο έχουν κάνει οι κεντρικές τράπεζες της Αγγλίας, της Σουηδίας και της Ιαπωνίας.
• Μειώνοντας τα επιτόκια για να είναι πιο εύκολη η χρηματοδότηση της οικονομίας. H Fed υιοθέτησε πολιτική μηδενικών επιτοκίων από το Δεκέμβριο του 2008 μέχρι το Δεκέμβριο του 2015, οπότε και τα αύξησε, προκαλώντας μεγάλη αναταραχή και πτώση των χρηματιστηριών διεθνώς. Στην ουσία δηλαδή επιβάλουν μια ποινή στις εμπορικές τράπεζες που παρκάρουν τα χρηματά τους στην κεντρική τράπεζα, έτσι ώστε να τις πιέσουν να χορηγήσουν τη ρευστότητα στην αγορά είτε με τη μορφή δανείων στις επιχειρήσεις είτε με τη μορφή επενδύσεων.

Υπολογίζεται ότι μετά το 2008, οι κεντρικές τράπεζες, έχουν ρίξει στη διεθνή αγορά πάνω από 12 τρισ δολάρια τα οποία υποστήριξαν την άνοδο των χρηματιστηριών διεθνώς.
Στην ουσία, οι κεντρικές τράπεζες από το 2008, με τα έκτακτα μέτρα των μηδενικών επιτοκίων και του τυπώματος χρήματος έχουν δημιουργήσει μια «φούσκα» την οποία δεν μπορούν να συντηρούν επ' αόριστον και τώρα επιχειρούν να ξεφουσκώσουν ελεγχόμενα.
Το εργαλείο των μηδενικών επιτοκίων, όμως, είναι δίκοπο μαχαίρι διότι από ένα σημείο και πέρα δεν μπορεί να αποδώσει. Έτσι, καθώς σήμερα ενισχύονται οι φόβοι ότι η διεθνής οικονομία μπορεί να εισέλθει σε περίοδο ύφεσης, ορισμένες κεντρικές τράπεζες αναγκάστηκαν να εφαρμόσουν μηδενικά επιτόκια.
Ήδη, η Ιαπωνία, η Σουηδία και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εφαρμόζουν αρνητικά επιτόκια στις καταθέσεις που δέχονται από τις εμπορικές τράπεζες (-0.1%, -0.5% και -0,3%).
Τα αρνητικά επιτόκια, όμως, προκάλεσαν νέους φόβους ότι θα πληγούν τα έσοδα των τραπεζών και ξεκίνησε ένα μαζικό ξεπούλημα τραπεζικών μετοχών τις πρώτες ημέρες του Φεβρουαρίου 2016.
Οι τράπεζες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες διότι θα είναι και οι πρώτες που πληρώνουν τα σπασμένα της επιβραδυνόμενης οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως.
Επιπλέον τα αρνητικά επιτόκια σημαίνουν ότι μειώνονται τα έσοδα των τραπεζών,διότι αφενός διστάζουν να μεταφέρουν τα αρνητικά επιτόκια στους καταθέτες για να μην τους χάσουν, ενώ αντίθετα μεταφέρουν τη μείωση επιτοκίων στους δανειολήπτες για να τους διατηρήσουν.
Πηγή: money-money.gr