Κινδυνεύουν ή όχι οι ελληνικές καταθέσεις; Tο σενάριο πιστωτικού γεγονότος και η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα

Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν στο τραπεζικό σύστημα τη δεδομένη στιγμή; Οι τράπεζες θα ανοίξουν κανονικά την ερχόμενη Δευτέρα;Τι θα συμβεί, σε περίπτωση μη αποπληρωμής της δόσης στο ΔΝΤ την ερχόμενη Τρίτη; Και πώς μεταφράζεται η χρεοκοπία για τις καταθέσεις πολιτών και τις επιχειρήσεις; Ο καθηγητής Χαράλαμπος Γκότσης αναλύει στο NEWS 247

Την απόφαση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα να διεξάγει δημοψήφισμα την ερχόμενη Κυριακή, 5 Ιουλίου, αφήνοντας ουσιαστικά στον ελληνικό λαό, τον τελευταίο λόγο, ακολούθησε το "ναυάγιο" στο Eurogroup, όπου ουσιαστικά τελείωσαν οι διαπραγματεύσεις Ελλάδας-δανειστών.
Αν και νωρίτερα, η δανειακή πρόταση - τελεσίγραφο αποσύρθηκε από τους ίδιους τους πιστωτές, το σενάριο δημοψηφίσματα παραμένει στο τραπέζι.

ADVERTISEMENT

Το κλίμα που επικρατεί στις Βρυξέλλες, είναι ιδιαίτερα αρνητικό, κάτι που φάνηκε στις δηλώσεις του Γιάνη Βαρουφάκη και του Γερούν Ντάισελμπλουμ, μετά τη μετωπική σύγκρουσή τους στο Eurogroup.
Εξάλλου, η πολιτική αβεβαιότητα και κυρίως, η προοπτική ανατροπών στις σχέσεις με τους ξένους πιστωτές, προκαλούν ανησυχία στους καταθέτες. Αν και από νωρίς το πρωί του Σαββάτου, η εικόνα στα ΑΤΜ της Αττικής δεν παρέπεμπε σε εικόνες πανικού και ύστατης προσπάθειας να διασώσουν οι πολίτες μέχρι και το τελευταίο ευρώ από τις οικονομίες τους με το φόβο ενός Grexit, από τη 13.00 και μετά το κλίμα φάνηκε να ανατρέπεται με "ουρές απόγνωσης" να σχηματίζονται σχεδόν έξω από εκατοντάδες τραπεζικά υποκαταστήματα.
Μέχρι στιγμής πάντως, δεν διαφαίνεται μαζική φυγή κεφαλαίων από τις τράπεζες, όμως αυτό ανά πάσα στιγμή μπορεί να ανατραπεί ανάλογα με τον τρόπο που θα εξελιχθεί η σημερινή "μάχη της κυβέρνησης με τους Ευρωπαίους".

Το NEWS 247 επικοινώνησε με τον οικονομολόγο, καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς και σύμβουλο σε επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού και του τομέα μεταποίησης, κ. Χαράλαμπο Γκότση, προκειμένου να αντιληφθούμε ποια η "επαύριον" της ελληνικής οικονομίας, το μέλλον των καταθέσεων και κυρίως, για να αποσαφηνιστεί πόσο "εύκολο" είναι το πιστωτικό γεγονός και η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα.
 

- Τι κίνδυνοι ελλοχεύουν στο τραπεζικό σύστημα;

* Τεχνικά δεν ελλοχεύει σοβαρούς κινδύνους το τραπεζικό σύστημα τη δεδομένη χρονική στιγμή, καθώς οι πολίτες μπορούν να κάνουν αναλήψεις μέχρι ενός συγκεκριμένου ορίου, το οποίο η τράπεζα άλλωστε έχει συνεννοηθεί με τον ίδιο τον καταθέτη. Αυτό είναι το λεγόμενο πιστωτικό όριο. Τα συνηθισμένα ποσά είναι από 300 έως 500 ευρώ την ημέρα. Άρα από μόνες τους οι τράπεζες έχουν θέσει περιορισμούς. Είναι ένα είδος capital control και αυτό, το οποίο αποτελεί συνάρτηση και των κεφαλαίων της κάθε τράπεζας ξεχωριστά. Δεν μπορούμε όμως με σιγουριά να μιλήσουμε συνολικά για το ακριβές ύψος χρηματικών ποσών που θα κάνουν "φτερά" σήμερα και αύριο. Πάντως θα είναι ένα σεβαστό ποσό. Αδιαμφισβήτητα.
Μην ξεχνάτε όμως ότι ακόμη δεν έχουμε και από πλευράς ΕΚΤ μία θετική απόφαση ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα μέσω του ELA. Αυτό αναμένεται εντός του σαββατοκύριακου. Μέχρι τότε, συνιστάται ψυχραιμία.

- Οι τράπεζες θα λειτουργούν κανονικά από Δευτέρα;

* Τονίζω ότι αυτό εξαρτάται από τις τρέχουσες πολιτικο - οικονομικές εξελίξεις. Εάν ο ELA προβεί σε ένεση ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες, τότε δεν θα υπάρξει κίνδυνος για τους Έλληνες καταθέτες. Εάν η απόφαση είναι αρνητική, τότε οι αποφάσεις για το ποιά τα επόμενα βήματα του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, θα είναι στα "χέρια" της κυβέρνησης και του Κεντρικού Τραπεζίτη, Μάριο Ντράγκι.

- Ποιοι οι κίνδυνοι από τη μη χρηματοδότηση από τον ELA;

* Ζούμε μία κατάσταση που σαφώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ομαλή. Κάθε ανώμαλη "προσγείωση" εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους, όπως αντιλαμβάνεστε. Εάν οι τράπεζες ξεμείνουν από ρευστότητα, τότε από μόνη της η κυβέρνηση, θα αναγκαστεί να επιβάλλει έλεγχο επί των κεφαλαίων και των αναλήψεων. Και ξέρετε, ο έλεγχος των κεφαλαίων των επιχειρήσεων είναι πολύ σημαντικός. Τo capital control στις καταθέσεις πολιτών, είναι ήσσονος σημασίας και δεν επηρεάζουν άμεσα την κοινωνική ζωή. Το είδαμε άλλωστε και στην Κύπρο, τον Μάρτιο του 2013. Οι αρνητικές συνέπειες για τον πληθυσμό δεν ήταν τόσο μεγάλες. Εκεί που παρατηρήθηκε σοβαρό πρόβλημα ήταν στις πληρωμές των επιχειρήσεων. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να συσταθεί ένας ειδικός μηχανισμός στην Τράπεζα της Ελλάδος, ο οποίος να διατίθεται να ελέγχει και να εγκρίνει τις πληρωμές.
Ωστόσο, στην Ελλάδα δεν είμαι σίγουρος ότι έχουμε προετοιμαστεί καταλλήλως για τέτοιου είδους καταστάσεις. Ελπίζω η Τράπεζα της Ελλάδος, ως ανεξάρτητος μηχανισμός, να έχει Plan B.
Όσον αφορά τις πληρωμές του ιδιωτικού τομέα την ερχόμενη Τρίτη, έχουμε ακούσει τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης ότι τα χρήματα υπάρχουν και χωρίς να πρεσβεύω τις θέσεις της κυβέρνησης, έχω εμπιστοσύνη σε όσα έχουν ήδη ανακοινώσει επισήμως.
Το σημαντικότερο είναι να υπάρξει παράταση του προγράμματος, τουλάχιστον μέχρι την ημέρα διεξαγωγής του δημοψηφίσματος (Κυριακή, 5 Ιουλίου). Γιατί σε αυτή την περίπτωση, η ΕΚΤ θα μάς δίνει ενέσεις ρευστότητας. Άλλωστε, έχει και ένα περιθώριο, ύψους 15 δισ. ευρώ περίπου. Εάν δεν υπάρξει παράταση του προγράμματος, τότε τα πράγματα σίγουρα δυσκολεύουν.

- Capital control: Πότε και γιατί εφαρμόζεται;

* Όταν υπάρχουν φαινόμενα όπως το σημερινό στη χώρα μας. Όταν υπάρχει αθρόα προσέλευση καταθετών στα ΑΤΜ. Προσωπικά και από την μακροσκοπική παρατήρησή μου στο κέντρο της Αθήνας, είδα σαφώς κόσμο στα μηχανήματα αυτόματης ανάληψης μετρητών, αλλά δεν ξεπερνούσε στις περισσότερες περιπτώσεις τα 15 άτομα. Άρα, δεν μπορούμε σίγουρα να μιλάμε για bank run και ολοκληρωτική κατάρρευση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, γιατί όπως προαναφέραμε, η κίνηση αυτή είναι προς το παρόν, ελεγχόμενη. Και ελπίζουμε να μην αλλάξει αυτή η εικόνα, γιατί αυτό θα σημάνει μία πολύ αρνητική εξέλιξη.

- Τι θα συμβεί, σε περίπτωση μη αποπληρωμής της δόσης στο ΔΝΤ την ερχόμενη Τρίτη;

* Αυτό σε σχέση με την μη χρηματοδοτική ένεση της ΕΚΤ, δεν είναι τόσο σημαντικό. Πράγματι, μπορεί η Ελλάδα να μην αποπληρώσει τη δόση και έχει αυτή τη δυνατότητα, αλλά αυτό δεν θα σημαίνει απαραίτητα, πιστωτικό γεγονός. Άλλωστε, σχετική ανακοίνωση έχει κάνει και το ΔΝΤ. Την ερχόμενη εβδομάδα ακολουθεί και σχετική συνεδρίαση το ΔΣ του ΔΝΤ με επίκεντρο, το ελληνικό ζήτημα. Και πάντα δίνεται διάστημα ενός μηνός για να τακτοποιήσει κανείς τις υποχρεώσεις του. Οπότε πιστωτικό γεγονός, δεν μπορεί να γίνει αυτόματα. Θα πρέπει κανείς να προσφύγει στον αρμόδιο διεθνή Οργανισμό ISDA (International Swaps and Derivatives Association), ο οποίος αποφασίζει το εάν και κατά πόσο μία χώρα θα κηρύξει χρεοκοπία.
Το σημαντικότερο είναι να γίνει άμεσα η "τροφοδότηση" με ρευστότητα των ελληνικών τραπεζών. Εφόσον υπάρξει, δεν θα έχουμε πρόβλημα, μέχρι την άλλη Κυριακή. Μετά, βλέπουμε. Είναι νωρίς για εικασίες.

- Σε περίπτωση χρεοκοπίας εκτός ευρώ, τι πρακτικά σημαίνει για τις καταθέσεις πολιτών και τις επιχειρήσεις;

* Συμβαίνει το προφανές. Οι καταθέσεις σε ευρώ μετατρέπονται σε ποσά άλλων νομισμάτων, εφόσον υπάρχει νέο εθνικό νόμισμα. Δεν μηδενίζονται. Στην ουσία, οι καταθέσεις είναι οι απαιτήσεις των πολιτών, απέναντι στις τράπεζες. Άρα μένουν ως έχουν, φυσικά με έλεγχο επί των αναλήψεων.
Το πρόβλημα στο νέο εθνικό νόμισμα είναι ότι θα υποτιμηθεί σε μεγάλο ποσοστό. Άρα και η κατάθεση σε ευρώ, ύψους για παράδειγμα, 20.000 ευρώ, δεν θα έχει πια την ίδια αξία, αλλά σαφώς μειωμένη.
Όλα αυτά τα θέματα θα τα δούμε στην πορεία, αλλά ας ελπίσουμε, ότι δεν θα φτάσουμε έως εκεί. Εικάζω ότι θα βρεθεί λύση. Άλλωστε, υπάρχει και το σημερινό Eurogroup, στο οποίο αναμένουμε μία θετική απόφαση για την οικονομική πορεία της χώρας.
Για παράδειγμα, θα μπορούσε το πρόβλημά μας να λυθεί εάν το ποσό της χρηματοδότησης, ύψους 15,5 δισ. ευρώ, αυξάνονταν κατά 5 δισ. ευρώ, μέσω της αύξησης του ορίου αγοράς εντόκων γραμματίων των τραπεζών από το δημόσιο, ώστε να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των πολιτών και οι λοιπές υποχρεώσεις μας. Ξέρετε, οι υποχρεώσεις μας τους τελευταίους μήνες πληρώνονται μέσα από τις κρατικές οικονομίες, με αποτέλεσμα δήμοι και ταμεία να έχουν στερέψει.
Όλα αυτά είναι σοβαρά προβλήματα που πρέπει οι δανειστές να βλέπουν. Το θέμα είναι εάν έχουν τη βούληση και κυρίως, την πολιτική να βοηθήσουν.

- Ποιες καταθέσεις διατρέχουν κίνδυνο; Εντός κινδύνου και οι καταθέσεις σε άλλα νομίσματα, εντός ελληνικών τραπεζικών υποκαταστημάτων;

* Είπαμε ότι σε περίπτωση μετατροπής των καταθέσεων σε εθνικό νόμισμα, θα υπάρχει απώλεια της αγοραστικής δύναμης των εν λόγω ποσών. Η υποτίμηση δεν αποκλείεται να φτάσει στο 50% ή και παραπάνω.
Όσον αφορά σε καταθέσεις σε δολάρια εντός ελληνικών τραπεζών, θεωρώ ότι και αυτές κινδυνεύουν εξίσου με αυτές σε ευρώ και δεν θα γλιτώσουν από τη "δαγκάνα" μετατροπής σε εθνικό νόμισμα. Αν και αυτό το ζήτημα είναι πρωτίστως νομικό. Σε όλες τις καταθέσεις που βρίσκονται στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα και διέπονται από νόμους του ελληνικού κράτους, ισχύει το ίδιο.
Οι καταθέσεις σε ελληνικά υποκαταστήματα τραπεζών σε Αλβανία, Βαλκανικές χώρες ή δυτική Ευρώπη, δεν θα επηρεαστούν.
Προσωπικά, θεωρώ όμως ότι θα προλάβουμε τέτοιες αρνητικές εξελίξεις.

* Ο Χαράλαμπος Γκότσης είναι καθηγητἠς στο Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Σπούδασε οικονομικά στα Πανεπιστήμια Αμβούργου και Marburg Γερμανίας από όπου απέκτησε και τον τίτλο του διδάκτορος με θέμα διατριβής "Η συμβολή του Τραπεζικού Συστήματος στη χρηματοδότηση της οικονομίας στην Ελλάδα". Διδάσκει Μακροοικονομική, Οικονομική Πολιτική, Διεθνές Εμπόριο, Τραπεζική Οικονομική, Χρήμα και Τράπεζες, Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις, κ.α. Επίσης διδάσκει στα Μεταπτυχιακά Τμήματα E-MBA, MBA και MBA-Τουρισμού του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν σε θέματα Μακροοικονομικής, Οικονομικής Πολιτικής, Τραπεζικά και Διεθνούς Εμπορίου. Έχει συγγράψει σειρά βιβλίων καθώς και πολυάριθμα άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά. Έχει χρηματίσει Πρόεδρος, Δ/νων Σύμβουλος και Σύμβουλος σε πολλές επιχειρήσεις του χρηματωπιστωτικού αλλά και του τομέα μεταποίησης. Διαθέτει πλούσια συνεδριακή και σεμιναριακή εμπειρία όπου συμμετείχε με πλήθος εισηγήσεων.