Είναι ακόμα κυρίαρχος του πετρελαϊκού παιχνιδιού;

ΑΛΙ ΑΛ-ΝΑΙΜΙ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΤΗΣ ΣΑΟΥΔΙΚΗΣ ΑΡΑΒΙΑΣ

Της Λαλέλας Χρυσανθοπούλου
Αν υπέθετε κανείς ότι ο Σαουδάραβας υπουργός Πετρελαίου Αλί αλ-Ναϊμι, 80 ετών, αποτιμά την 20ετή θητεία του σε μια από τις πιο νευραλγικές θέσεις στον κόσμο (εν μέσω ψιθύρων ότι η νέα γενιά της βασιλικής οικογένειας των Σαούντ έχει αναλάβει τα ηνία στο Ριάντ δρομολογεί την αντικατάστασή του...) ίσως να σκεπτόταν ότι έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του. Το 1997, δυο χρόνια μετά τη μεταπήδησή του από το τιμόνι της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας της χώρας Saudi Aramco στο Υπουργικό Συμβούλιο, ο Ναϊμι πρωτοστάτησε στην ατυχή απόφαση του ΟΠΕΚ να αυξήσει την παραγωγή, ενώ η χρηματοοικονομική κρίση στην Ασία κλιμακωνόταν.


 Η εν λόγω απόφαση που έχει μείνει στην ιστορία του καρτέλ ως το «Λάθος της Τζακάρτα» (επειδή ελήφθη στην Ινδονησία) κατακρήμνισε τις τιμές του μαύρου χρυσού στα επίπεδα των 10 δολ./βαρέλι.
Σήμερα, ο Ναϊμι, το πιο αναγνωρίσιμο πρόσωπο στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου και αυτό με τη μεγαλύτερη επιρροή (όπως του αναγνωρίζουν φίλοι και εχθροί) βρίσκεται αντιμέτωπος με μια ακόμη κρίση υπερπροσφοράς που έχει οδηγήσει τις τιμές στα επίπεδα του 2004 κοντά στα 35 δολ./βαρέλι, από 115 δολ./βαρέλι τον Ιούνιο του 2014 και 145 δολ./βαρέλι που ήταν τα ιστορικά υψηλά που είχε προσεγγίσει το πετρέλαιο τον Ιούλιο του 2008, πριν κορυφωθεί η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση.
Οπως και το 1997, έτσι και σήμερα, το «κραχ» οφείλεται στους χειρισμούς του ίδιου του Ναϊμι που εξυπηρετούν τον ίδιο πάντα στόχο: Την υπεράσπιση του μεριδίου της Σαουδικής Αραβίας στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου και τον παραγκωνισμό των ανταγωνιστών, εν προκειμένω της παραγωγής shale των ΗΠΑ που αυξήθηκε από 5 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2008 στα 9,6 εκατ. βαρέλια το 2015 αλλάζοντας άρδην τα δεδομένα στον ενεργειακό κλάδο. Σύμφωνα με ανάλυση του Reuters, καθόλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο Ναϊμι αγωνίστηκε για να αποφύγει το λάθος του προκατόχου του, Σεϊχη Ζακί Γιαμανί που απολύθηκε το 1986 όταν επιχείρησε -και απέτυχε- να αποτρέψει την πτώση των τιμών του πετρελαίου μειώνοντας μονομερώς την παραγωγή της Σαουδικής Αραβίας.
Επιβίωση του ισχυρότερου
Αντιθέτως, ο Ναϊμι, κατά τη διάρκεια τριών πτωτικών κύκλων των τιμών του μαύρου χρυσού επέλεξε να χρησιμοποιήσει την θέση-κλειδί της χώρας στην ενεργειακή σκακιέρα (καθώς συνεισφέρει πάνω από το 10% της παγκόσμιας παραγωγής αργού) και την τεράστια χρηματοοικονομική της ισχύ για να περιθωριοποιήσει τους ακριβότερους παραγωγούς. Αυτή η στρατηγική της επιβίωσης του ισχυρότερου σημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία (και κατ’ επέκταση ο ΟΠΕΚ) αρνείται να μειώσει μονομερώς την παραγωγή και περιμένει υπομονετικά μέχρι οι ανταγωνιστές να λυγίσουν και είτε να παρακαλέσουν γονυπετείς το Ριάντ για συντονισμένες μειώσεις παραγωγής. Η περυσινή δήλωση του Ναϊμι «Εάν οι τιμές είναι να πέσουν, θα πέσουν και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε γι’ αυτό. Ομως, άλλοι θα υποστούν τεράστιο πλήγμα πριν εμείς νιώσουμε οποιονδήποτε πόνο», αποτυπώνει αυτό το σκεπτικό.
Το 1997, μετά το «Λάθος της Τζακάρτα», ο Ναϊμι πρωτοστάτησε στην ανάκαμψη των τιμών του πετρελαίου δρομολογώντας μείωση παραγωγής σε συνεργασία με το Ιράν, τον ιστορικό εχθρό της Σαουδικής Αραβίας στη Μέση Ανατολή. Το 2001, κατόρθωσε μετά από μήνες διαπραγματεύσεων να πείσει τη Ρωσία (βασικό ανταγωνιστή του ΟΠΕΚ) να «κλείσει τις στρόφιγγες» σε συνεργασία με το καρτέλ, παρότι η Μόσχα στη συνέχεια υπαναχώρησε από τη δέσμευση αυτή. Και το 2008 καθώς η τιμή του πετρελαίου κατρακύλησε συνεπεία της χρηματοοικονομικής κρίσης, όλες οι πετρελαιοπαραγωγοί χώρες ανταποκρίθηκαν πρόθυμα στο κάλεσμα του Ριάντ για μείωση της παραγωγής, με αποτέλεσμα οι τιμές να αυξηθούν γρήγορα και να σταθεροποιηθούν κοντά στα επίπεδα των 100 δολ./βαρέλι για μια τριετία, από τις αρχές του 2011 έως τα μέσα του 2014.
Απομόνωση
Ο Ναϊμι φαίνεται να εφαρμόζει και τώρα αυτή τη δοκιμασμένη συνταγή. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: Φαίνεται πολύ πιο απομονωμένος από ότι στο παρελθόν εντός και εκτός ΟΠΕΚ. Ο Ναϊμι κέρδισε τον θαυμασμό του πετρελαϊκού κλάδου για την ικανότητά του να κατευθύνει το καρτέλ με οικονομικά κριτήρια, αποφεύγοντας όσο μπορούσε τα ναρκοπέδια της πολιτικής. Πλην όμως, κατά τη διάρκεια της θητείας του, η χρόνια σύγκρουση Σιιτών-Σουννιτών που έφερε αντιμέτωπους τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν σε πεδία όπως η Συρία και η Υεμένη έχει κλιμακωθεί επικίνδυνα.
Επιπροσθέτως, το Ιράν αναδεικνύεται σε de facto σύμμαχο του Ιράκ εντός του ΟΠΕΚ καθώς και οι δυο χώρες έχουν μεγάλα περιθώρια αύξησης της παραγωγής τους. Οι εσωτερικές διαμάχες εντός του καρτέλ βγήκαν στην επιφάνεια με ένταση στη θυελλώδη Σύνοδο Κορυφής του καρτέλ στις 4 Δεκεμβρίου, όταν το καρτέλ απέτυχε να συμφωνήσει σε ένα στόχο για τις ποσοστώσεις παραγωγής, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, με το Ιράν και το Ιράκ να διακηρύσσουν ότι θα ανοίξουν τις στρόφιγγες όσο περισσότερο μπορούν-με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις τιμές του πετρελαίου. «Κάποιες χώρες παράγουν όσο θέλουν...
Το Ιράν δεν χρειάζεται την άδεια κανενός για να αυξήσει την παραγωγή του», δήλωσε ο υπουργός Πετρελαίου της χώρας, «καρφώνοντας» εμμέσως πλην σαφώς τον Σαουδάραβα ομόλογό του και δίνοντας σαφές σήμα ότι η Τεχεράνη θα ανοίξει αμέσως τις στρόφιγγες μόλις αρθούν οι εμπορικές κυρώσεις της Δύσης για το πυρηνικό της πρόγραμμα.
Εκτός του καρτέλ, η Ρωσία βρίσκεται σε αντίπαλο στρατόπεδο από τη Σαουδική Αραβία στις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή. Την ίδια στιγμή, πολλοί εκτιμούν ότι η έκρηξη της παραγωγής shale των ΗΠΑ έχει οδηγήσει την Ουάσιγκτον στην επανεξέταση της στρατηγικής της έναντι του Ριάντ που συνίσταται στην παροχή στρατιωτικής προστασίας σε αντάλλαγμα για την διασφάλιση της ομαλής τροφοδοσίας της αγοράς πετρελαίου.
Στοίχημα υψηλού ρίσκου
Σε κάθε περίπτωση, το «στοίχημα» του Ναϊμι για περιθωριοποίηση των ανταγωνιστών δεν φαίνεται να «βγαίνει», καθώς η παραγωγή πετρελαίου τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ρωσίας έχουν αποδειχθεί πιο ανθεκτικές στην πτώση των τιμών από όσο προεξοφλούσαν πολλοί παράγοντες του κλάδου. Ως αποτέλεσμα, οι προβλέψεις για βαθμιαία μείωση της υπερπροσφοράς πετρελαίου που συμπιέζει τις τιμές έχουν ανατραπεί και ολοένα και περισσότεροι αναλυτές κάνουν λόγο για περαιτέρω βουτιά των τιμών. Μήπως ο Ναϊμι είναι έτοιμος να επαναλάβει το «Λάθος της Τζακάρτα;».
Ο ίδιος έφτασε να δηλώσει προ μηνών ότι «Κανείς δεν μπορεί να καθορίσει τις τιμές του πετρελαίου, όλα εξαρτώνται από τον... Αλλάχ!». Οπως παρατηρεί η Lloyd’s List «Δεν ξέρουμε αν ο Αλλάχ προβληματίζεται για τις χαμηλές τιμές του μαύρου χρυσού, όμως ο Ναϊμι παραμένει ήρεμος και πεπεισμένος ότι η στρατηγική του θα αποδώσει-μακροπρόθεσμα...».
Who is who
Από τα βοσκοτόπια στην κορυφή της αγοράς
O Αλί μπιν Ιμπραήμ αλ-Ναϊμι γεννήθηκε το 1935 σε φτωχή οικογένεια Σιιτών Μουσουλμάνων. Μικρός φρόντιζε τα κοπάδια προβάτων του πατέρα του. Σε ηλικία 12 ετών προσελήφθη στην Saudi Aramco ως παιδί για τα θελήματα. Εντυπωσίασε τους Αμερικανούς διοικούντες με την ευστροφία και τη φιλοδοξία του, με αποτέλεσμα η Aramco να χρηματοδοτήσει την εκπαίδευσή του πρώτα στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού και στη συνέχεια στις ΗΠΑ, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη γεωλογία.
Μετά την αποφοίτησή του επέστρεψε στην Aramco το 1957 και ανέβηκε σταδιακά τα σκαλιά της ιεραρχίας, έως ότου έγινε ο πρώτος Σαουδάραβας πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, το 1983. Παρότι θεωρούνταν η επιτομή του τεχνοκράτη και δεν είχε πολιτική εμπειρία επελέγη από τον τότε βασιλιά Φαχντ για τη θέση του υπουργού Πετρελαίου. Ως ένας από τους πλέον υψηλόβαθμους Σαουδάραβες χωρίς βασιλικό αίμα, ο Ναϊμι εξελίχθηκε σε κυρίαρχη φιγούρα της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου, η οποία «κρέμεται» από την κάθε του λέξη.
Το τελευταίο διάστημα, ωστόσο, έχει χάσει το μονοπώλιο των δηλώσεων για την πετρελαϊκή πολιτική στη Σαουδική Αραβία: Σχετικές παρεμβάσεις έχουν πραγματοποιήσει δυο γιοι του βασιλιά Σαλμάν και ο πρόεδρος της Aramco Χαλίντ-αλ Φαλίχ, σε μια ένδειξη ότι η επιρροή του Ναϊμι βαθμιαία μειώνεται και ότι ίσως οι ημέρες του στη θέση του είναι μετρημένες.

• Οι τιμές του πετρελαίου και ο... Αλλάχ
  Ο Σαουδάραβας υπουργός Πετρελαίου δήλωσε πρόσφατα ότι «κανείς δεν μπορεί να καθορίσει τις τιμές του πετρελαίου, όλα εξαρτώνται από τον... Αλλάχ

• Κρίση υπερπροσφοράς
  Ο Ναϊμι, το πιο αναγνωρίσιμο πρόσωπο στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου και αυτό με τη μεγαλύτερη επιρροή, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια ακόμη κρίση υπερπροσφοράς που έχει οδηγήσει τις τιμές κοντά στα 35 δολ./βαρέλι, από 115 δολ./βαρέλι τον Ιούνιο του 2014.

www.imerisia.gr