Η ιστορική ομιλία της Merkel

Του Leonid Bershidsky

Θα έπρεπε να είναι ο ευχαριστήριος λόγος της όταν θα παραλάμβανε το Νόμπελ, αλλά πρακτικά, τα περίπου 1.000 μέλη του γερμανικού κόμματος της Ένωσης Χριστιανοδημοκρατών (CDU) ήταν πιθανώς καλύτερο κοινό για την ομιλία που έδωσε η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel τη Δευτέρα. Και η Merkel είναι κυρίως πρακτικός άνθρωπος.

 
Προτού εμφανιστεί στο ετήσιο συνέδριο του κόμματος στην Καρλσρούη, λάμβαναν χώρα οι συνηθισμένες συζητήσεις για ρήξεις και εσωτερικές εντάσεις λόγω της στάσης της Merkel στο θέμα των προσφύγων. Όταν τελείωσε, αναγκάστηκε να σταματήσει το κοινό που χειροκροτούσε όρθιο για εννέα λεπτά, λέγοντας: "Έχουμε ακόμα δουλειά να κάνουμε". Το περιοδικό Der Spiegel την χαρακτήρισε ως την πιο σημαντική ομιλία της καριέρας της. Αυτό μπορεί να είναι υπερβολή, αλλά η Merkel, που δεν είναι εύγλωττη από τη φύση της ή και λόγω κατάρτισης ακόμα, παρά την πολιτική της σταδιοδρομία που έχει να επιδείξει μία δεκαετία στο ρόλο της καγκελάριου, την αντιμετώπισε σαν να είχε πολλά να αποδείξει.

Ίσως να είχε. Ένα εκατομμύριο αιτούντες άσυλο έχουν καταφθάσει στη Γερμανία από τις αρχές του έτους. Οι περισσότεροι Γερμανοί συμφωνούν ότι η υποδοχή τους όταν έρευσαν από την Ουγγαρία περνώντας τα αυστριακά σύνορα το περασμένο καλοκαίρι ήταν μια "ανθρωπιστική επιταγή" -τα μέλη του CDU άρχισαν να χειροκροτούν επίσης όταν χρησιμοποίησε τη φράση αυτή τη Δευτέρα- αλλά αυτό δεν ερμηνεύει επαρκώς γιατί η Γερμανία δεν έχει κάνει τίποτα για να αποθαρρύνει περισσότερους από το να έρθουν. "Wir Schaffen ES," ("Μπορούμε να το διαχειριστούμε") επαναλάμβανε συνεχώς η Merkel - αλλά πώς μπορούσε να το λέει αυτό, πώς το ήξερε;

Έτσι η Merkel εξήγησε -προσφεύγοντας συναισθηματικά στην υπερηφάνεια των συναδέλφων και μελών του κόμματός της.

Ανέφερε τρεις πρώην καγκελάριους του CDU που είχαν δώσει παρόμοιες αμφίβολες υποσχέσεις. "Διαλέξαμε την ελευθερία",  είπε ο Κόνραντ Αντενάουερ  στο Γερμανικό κοινοβούλιο το 1952, καθώς ζητούσε στήριξη για τη Συνθήκη των Παρισίων, τον πρώτο πρόδρομο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Ludwig Erhard υποσχέθηκε "ευημερία για όλους" το 1957, μερικά χρόνια πριν γίνει ο πατέρας του γερμανικού οικονομικού θαύματος. Και ο Χέλμουτ Κολ είχε μιλήσει για "ανθισμένα τοπία" στα πέντε γερμανικά κρατίδια που αποτελούσαν την κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία μήνες πριν η επανένωση γίνει πραγματικότητα.

"Είναι η ταυτότητα της χώρας μας να πετυχαίνουμε μεγαλύτερα πράγματα", δήλωσε η Merkel. Η ικανότητα να δείχνουμε "was in uns steckt" ("από τι είμαστε φτιαγμένοι"), είπε, ήταν αυτό για το οποίο μιλούσε το κόμμα της.

Η γερμανική εθνική υπερηφάνεια είναι επικίνδυνο έδαφος. Πιο ζωηρές φωνές την επικαλέστηκαν στο όνομα πιο ποταπών σκοπών στο παρελθόν. Ωστόσο η δύναμη της Merkel έγκειται στο να γνωρίζει πώς να κυματίζει τη σημαία χωρίς να παραβιάζει κόκκινες γραμμές. Η ξεσηκωτική ρητορική χρειάζεται ένα μαξιλάρι κοινής λογικής, και η Merkel το παρέσχε, δείχνοντας ότι αντιλαμβάνεται τις ανησυχίες των σκεπτικιστών της μετανάστευσης.

"Τι θα αλλάξει στη Γερμανία;" αναρωτήθηκε μαζί τους. "Τη θέλουμε άραγε αυτή την αλλαγή; Τι επιπτώσεις θα έχουν πάνω μας οι ξένες κουλτούρες; Θα μείνει η Γερμανία όπως την ξέρουμε σήμερα;" Υπάρχουν μόνο δύο τρόποι για να χειριστεί κανείς αυτές τις αμφιβολίες, είπε η Merkel: Αδράξτε την ευκαιρία να μάθετε, ή μείνετε κλειστοί απέναντι στον κόσμο -πράγμα αδύνατον στον κόσμο του 21ου αιώνα.

Θα μπορούσε να είχε μείνει σε αυτό, αλλά, με κάποια ισχυρά μέλη του κόμματος να ζητούν ανώτατο όριο για τον αριθμό των προσφύγων, η Merkel έπρεπε να αποδείξει ότι προσπάθησε να επιτύχει την συναίνεση, να μην ακυρώσει την εσωτερική της αντιπολίτευση. "Θέλουμε να μειώσουμε σημαντικά τον αριθμό των προσφύγων", είπε, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα ήταν για το καλό της Γερμανίας, δεδομένης της δυσκολίας ενσωμάτωσης τόσων πολλών ανθρώπων, αλλά και για το καλό των ίδιων των προσφύγων.

Και γνωρίζοντας πολύ καλά ότι αυτό θα μνημονεύεται για χρόνια, απέρριψε ξανά το "Multikulti", έναν μειωτικό όρο για την πολυπολιτισμικότητα. "Όποιος αναζητά καταφύγιο σε εμάς, πρέπει να σέβεται τους νόμους και τις παραδόσεις μας και πρέπει να μαθαίνει γερμανικά", είπε η Μerkel. "Το Multikulti οδηγεί σε παράλληλες κοινωνίες, και ως εκ τούτου το Multikulti σημαίνει να ζεις σε ένα ψέμα". Το μήνυμα της Merkel προς τους νεοφερμένους είναι πως όσοι δεν καταφέρνουν να ενσωματωθούν δεν θα γίνονται αποδεκτοί. Αυτό είναι ίσως μια δυσοίωνη υπόσχεση για μελλοντικές συγκρούσεις και απελάσεις, αλλά αποτελεί την αναπόφευκτη άλλη πλευρά του "Μπορούμε να το διαχειριστούμε".

Η Merkel δεν θέλει να προσδιοριστεί νομοθετικά το ανώτατο όριο των εισερχόμενων μεταναστών, αλλά δεν έχει αντίρρηση με έναν πιο χαλαρό περιορισμό. Η πρόσφατη συμφωνία της Ευρώπης με την Τουρκία, στο πλαίσιο της οποίας η χώρα συμφώνησε να ενσωματώνει τους πρόσφυγες αντί να συνεχίζουν την πορεία τους βορειοδυτικά σε αντάλλαγμα για βοήθεια 3 δισ. δολαρίων, είναι ένα κομμάτι της προτεινόμενης λύσης της Merkel. Οι πολλές μάταιες προσπάθειες για να πειστούν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες να υποδέχονται περισσότερους πρόσφυγες είναι ένα άλλο κομμάτι.

Η Merkel δεν ασπάστηκε ξαφνικά την αριστερή ιδεολογία λόγω της στάσης της απέναντι στο προσφυγικό. Εξακολουθεί να είναι μετριοπαθές στέλεχος της δεξιάς πτέρυγας και παράλληλα τεχνοκράτης. Η αναφορά στη "διαχείριση" δεν είναι λόγια αέρος ούτε αυτή τη φορά. Το ομοσπονδιακό γραφείο μετανάστευσης, BAMF, διεκπεραίωσε 240.058 αιτήματα για άσυλο από τον Ιανουάριο έως το Νοέμβριο, καταρρίπτοντας πιθανότατα το παγκόσμιο ρεκόρ. Την ίδια στιγμή, η Γερμανία βελτιώνεται ολοένα περισσότερο στο να κρατά εκτός όλους εκείνους τους μετανάστες που έχουν ελάχιστες πιθανότητες να κερδίσουν το άσυλο –κυρίως Αλβανοί, των Κοσοβάροι και Σέρβοι. Νωρίτερα αυτό το έτος, υπήρχαν δεκάδες χιλιάδες από αυτούς που κατέφθαναν κάθε μήνα, ελπίζοντας να επωφεληθούν από την πολιτική ανοικτών θυρών της Γερμανίας για όσους δραπετεύουν από τον πόλεμο. Τον Νοέμβριο, αφίχθηκαν μόνο 2.960 Αλβανοί, περίπου οι μισοί σε σχέση με το μέσο όρο του τρέχοντος έτους.

Παράλληλα με τις γραφειοκρατικές προσπάθειες, η Merkel διαχειρίζεται το πολιτικό σκέλος. Μόλις πριν από δύο μήνες, τα ποσοστά στήριξης του CDU έδειχναν να μειώνονται επικίνδυνα. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι έχουν σταθεροποιηθεί στο 37-39%, ένα καλό επίπεδο στήριξης μόλις λίγες ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο σε σχέση με το εκλογικό αποτέλεσμα που πέτυχε το κόμμα το 2013. Ταυτόχρονα, η άνοδος του αντιμεταναστευτικού κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (Afd) είχε φτάσει στο υψηλό του 10% και οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι υποχωρεί κάτω από αυτό το όριο.

Τα μέλη του CDU μπορεί να είχαν αποφασίσει πριν από την ομιλία της Merkel να συσπειρωθούν πίσω από τον ηγέτη τους: ο κυβερνητικός εταίρος της και κορυφαίος πολιτικός της αντίπαλος Sigmar Gabriel επανεξελέγη επικεφαλής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος από περίπου τα τρία τέταρτα των ψήφων την περασμένη εβδομάδα. Ωστόσο η ασυνήθιστα μαχητική ομιλία της Merkel δείχνει ότι έχει ωριμάσει ως πολιτικός. Όπως έγραψε τη Δευτέρα η εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung "η Merkel παραμένει η μόνη εναλλακτική για την Μerkel".

Αυτό, αναμφισβήτητα, είναι πιο σημαντικό από ένα Νόμπελ.

www.capital.gr